Hoe werkt het brein van een verslaafde?
Hoe werkt het brein van een verslaafde?
Veel mensen vragen zich af: Hoe werkt het brein van iemand met een verslaving? Het antwoord op deze vraag kan ons helpen verslaving beter te begrijpen en er met meer compassie naar te kijken. Verslaving is geen gebrek aan wilskracht of een “slechte keuze,” maar heeft diepgaande biologische oorzaken. Het brein wordt letterlijk veranderd door verslavende stoffen of gedragingen, waardoor de controle over het gebruik steeds lastiger wordt.
Bij Phase 1 Herstel Begeleiding werken zorgprofessionals die niet alleen goed opgeleid zijn, maar ook zelf ervaring hebben met verslaving en herstel. Zij begrijpen uit eigen ervaring hoe het brein reageert op verslaving en weten hoe herstel werkt. In deze blog leggen we uit wat er in het brein gebeurt bij verslaving, waarom stoppen zo moeilijk kan zijn en hoe een hersteltraject werkt om het brein te helpen herstellen.
Het beloningssysteem van het brein
Het brein heeft een beloningssysteem dat ons helpt om plezierige activiteiten te herkennen en te onthouden. Wanneer we iets doen dat ons goed laat voelen – zoals eten, sporten of tijd doorbrengen met vrienden – komt er dopamine vrij in de hersenen. Deze stof geeft ons een gevoel van beloning en voldoening. Zo leert het brein wat fijn is, wat belangrijk is voor ons welzijn, en motiveert het ons om dit gedrag te herhalen.
Bij verslaving worden middelen of bepaald gedrag echter zo vaak en intensief gebruikt dat het beloningssysteem wordt overstimuleerd. Drugs, alcohol, gokken en andere verslavende activiteiten zorgen ervoor dat er op een onnatuurlijke manier veel dopamine vrijkomt. Dit geeft een sterke “high” of “kick,” en het brein onthoudt dat het deze activiteit wil herhalen, vaak ten koste van andere, normale beloningen.
Dopamine: de drijvende kracht achter cravings
Omdat verslavende middelen en activiteiten steeds maar weer dat intense plezier geven, raakt het brein gewend aan deze hoge niveaus van dopamine. Uiteindelijk gaat het lichaam minder eigen dopamine aanmaken en reageert het minder sterk op natuurlijke beloningen zoals eten of sociale interactie. Hierdoor heeft iemand steeds meer van de verslavende stof of het gedrag nodig om hetzelfde effect te voelen – iets wat we tolerantie noemen.
Dit leidt ook tot sterke cravings: intense verlangens naar het middel of gedrag, omdat het brein denkt dat het dit nodig heeft om zich “normaal” te voelen. Bij Phase 1 Herstel Begeleiding begrijpen de ervaringsdeskundige zorgprofessionals precies hoe krachtig deze cravings kunnen zijn. Ze begeleiden cliënten met methoden en technieken om met deze gevoelens om te gaan en ze stap voor stap te overwinnen.
Het verlies van controle: verslaving en de prefrontale cortex
De prefrontale cortex is het deel van het brein dat helpt bij het maken van bewuste beslissingen, impulscontrole en het stellen van doelen. Wanneer iemand verslaafd raakt, raakt dit deel van het brein verstoord. Verslavende middelen en gedragingen verzwakken de functie van de prefrontale cortex, waardoor het moeilijker wordt om rationele keuzes te maken of impulsen te beheersen.
Het kan hierdoor lijken alsof iemand “kiezen” om door te gaan met het gebruik van het middel, terwijl in werkelijkheid de controle over die keuze sterk is afgenomen. De verslaving drukt letterlijk het “uitknopje” in bij dit deel van het brein. Het kan voor familieleden en vrienden moeilijk zijn om te begrijpen waarom stoppen zo moeilijk is, maar door te weten dat het brein op deze manier verandert, wordt het duidelijk dat dit niet om een gebrek aan wilskracht gaat.
Geconditioneerde triggers en verslaving
Het brein leert snel. Bij verslaving worden bepaalde situaties, mensen, plaatsen en zelfs emoties geassocieerd met het gebruik van het middel of het gedrag. Dit worden triggers genoemd, en ze kunnen zelfs jaren na herstel cravings opwekken. Bijvoorbeeld, iemand die verslaafd is geweest aan alcohol kan in de toekomst nog steeds een sterke drang voelen om te drinken wanneer hij of zij in een bar is of een moeilijke dag heeft.
Bij Phase 1 Herstel Begeleiding leren zorgprofessionals cliënten hoe ze deze triggers kunnen herkennen en hoe ze ermee kunnen omgaan. Omdat de begeleiders zelf ook ervaring hebben met verslaving, begrijpen ze hoe moeilijk het kan zijn om verleidingen te weerstaan. Ze delen uit eigen ervaring technieken en inzichten die hebben geholpen om triggers te herkennen en vermijden.
Herstel: het brein opnieuw laten leren
Het mooie van het brein is dat het kan genezen, veranderen en opnieuw kan leren – een eigenschap die neuroplasticiteit wordt genoemd. Hoewel verslaving diep ingrijpt in het beloningssysteem, de prefrontale cortex en de gevoeligheid voor triggers, kan het brein herstellen. Dit kost tijd en geduld, en de steun van ervaringsdeskundigen kan hierin cruciaal zijn.
Het herstelproces draait om het brein opnieuw trainen. Hierbij gaat het om het leren waarderen van natuurlijke beloningen, zoals gezond eten, beweging, en betekenisvolle relaties. Het kan zijn dat iemand met verslaving eerst weinig plezier ervaart in deze activiteiten, maar na verloop van tijd leert het brein opnieuw om deze gezonde prikkels als prettig te ervaren. Bij Phase 1 Herstel Begeleiding wordt elke stap in dit proces begeleid door professionals die begrijpen hoe herstel werkt en die weten hoe waardevol het is om te werken aan een leven zonder verslaving.
De kracht van steun en zelfcompassie
Herstellen van een verslaving is vaak een lang en soms moeizaam proces. Veel mensen worstelen met gevoelens van schuld en schaamte, wat hun herstel bemoeilijkt. Daarom is zelfcompassie essentieel: begrijpen dat verslaving een ziekte is die de hersenen beïnvloedt en dat het herstel tijd nodig heeft.
De zorgprofessionals bij Phase 1 Herstel Begeleiding weten hoe belangrijk het is om jezelf te vergeven en mild te zijn voor jezelf. Hun eigen ervaring met herstel maakt hen uniek in hun benadering: zij weten als geen ander dat herstel geen lineair proces is en dat elke stap, hoe klein ook, een overwinning is. Ze bieden een veilige omgeving waarin cliënten zich ondersteund voelen, zonder oordeel.
Conclusie: het brein en de weg naar herstel
Het brein van iemand met een verslaving werkt anders door de invloed van middelen of bepaald gedrag op het beloningssysteem, de prefrontale cortex en geconditioneerde triggers. Verslaving gaat niet over een gebrek aan wilskracht of een verkeerde keuze; het is een complexe aandoening die het brein beïnvloedt op manieren die stoppen zeer moeilijk maken. Toch is herstel mogelijk en kan het brein opnieuw leren functioneren zonder verslaving.
Bij Phase 1 Herstel Begeleiding begeleiden zorgprofessionals met ervaringsdeskundigheid cliënten door dit proces. Hun diepe begrip en medeleven maken het mogelijk om op een veilige, warme en compassievolle manier te werken aan een leven vrij van verslaving. Zij weten hoe herstel werkt en helpen cliënten om stap voor stap weer grip te krijgen op hun leven en hun brein te helen.
